Ik werd vanochtend slecht wakker. De eerste uitslagen van het Britse referendum over het lidmaatschap van de Europese Unie (EU) en de forse daling van het pond stemden mij donderdagnacht al niet vrolijk. Ik draag vandaag dan ook een rouwbandje om mijn arm. We gaan de Britten echt missen, is mijn mening. En het is een ‘bad omen’ voor Europa.
De Britse kiezer heeft gekozen. De bookmakers zaten fout. En datzelfde gold voor de financiële markten. De definitieve uitslag is bepaald. En de uitslag is overtuigend anti-EU.
De Britse premier David Cameron, die zijn ziel en zaligheid in de strijd heeft geworpen om in de EU te blijven, gaf vrijdagochtend aan af te gaan treden. Eerder dit jaar had hij belangrijke concessies afgedwongen in Brussel. Maar het heeft niet gebaat.
Het is begrijpelijk dat Cameron gaat stoppen, ondanks dat tegenstanders van het EU-lidmaatschap binnen zijn partij hadden aangedrongen om aan te blijven in het geval van een Brexit. Laten we kappen met dat voorzichtige geneuzel. Er breekt een donkere tijd aan, vol onzekerheden. Niet alleen economisch, maar ook politiek.
Rancune
Hopelijk begaat Europa niet de stommiteit om de Britten keihard de keel af te smoren door zich te streng op te stellen tijdens de afvloeiingsonderhandelingen. De Britten hebben al het recht om zich af scheiden. Een vechtscheiding zou alleen maar het echec van de EU als rigide monster aantonen. Rancune is nergens goed voor. Brussel en de resterende lidstaten doen er goed aan om zich goed te gaan bezinnen over hoe het met de EU verder moet gaan.
De vraag is hoe het met de Schotten zal verlopen. Schotland is overduidelijk erop gebrand om bij de EU te blijven. De uitslag in dat deel van het Verenigd Koninkrijk spreekt boekdelen. De kans is groot dat er in Schotland wordt aangestuurd op een nieuw referendum om zelfstandig van het Verenigd Koninkrijk door te gaan, binnen de EU welteverstaan.
Het punt is dat de Bank of England (BoE) wel een plan heeft hoe het nu verder gaat. Maar voor de rest zijn er geen plannen in het Verenigd Koninkrijk gemaakt, zoals William Hague, de voormalige leider van de Conservatieven, halverwege juni nog stelde als keynote speaker tijdens Inside ETF’s Europe in Amsterdam. En in Brussel en EU-lidstaten zijn al helemaal geen draaiboeken gemaakt.
Verzwakken en verdelen
Ondanks dat Hague als europascepticus te boek staat, is hij net als Cameron verklaard tegenstander van een Brexit. Volgens hem is de hele Brexit-kwestie in feite terug te voeren op de sociale en politieke veranderingen waarmee de westerse wereld te kampen heeft. Het politieke establishment heeft geen antwoorden op de zorgen van een aanzienlijk deel van de burgers. Daarnaast is er de ontevredenheid over het reilen en zeilen op economische gebied. Niet iedereen is goed af. Over het brede front is er voor het eerst sinds decennia sprake van een opgroeiende generatie, die slechter af is dan de ouders.
En ten derde wijst Haig op de sterke impact van culturele ontwikkelingen die razendsnel om zich heen grijpt. Dat geldt voor het Verenigd Koninkrijk, maar ook voor de rest van Europa en de Verenigde Staten. Een belangrijke factor inzake de culturele ontwikkelingen beschouwt hij de migratieproblematiek, waaronder ook het vluchtelingenvraagstuk valt. “Als hier geen sprake van was geweest, dan was er nooit een referendum gekomen”, aldus Hague.
Economische risico’s zijn er volop. Voor het Verenigd Koninkrijk, Europa en Nederland. Maar Hague is voorstander van bij de EU blijven vanwege enerzijds de economische risico’s maar ook de politieke gevaren. Het vertrek van het Verenigd Koninkrijk zal Europa en de hele westerse wereld verder verzwakken en verdelen.
New Normal
Het postvak van de The Asset werd vrijdagochtend overspoeld met commentaren vanuit banken, vermogensbeheerders en fondsenhuizen. Ik pak er één uit. Vanuit de Franse asset manager Amundi gaven Philippe Iturbide (Global Head Of Research, Strategy & Analysis) en Didier Borowski (Head of Macroeconomics) aan dat ze de Brexit als een enorme donderslag beschouwen.
Het uitstappen van de Britten brengt volgens hen grote uitdagingen voor zowel het Verenigd Koninkrijk (zoals het vermijden van een recessie en het onderhandelen over nieuwe handelsovereenkomsten) als voor andere EU-landen (zoals het bedwingen van de interne losgekomen krachten die tot verdere desintegratie van de EU kunnen leiden). “Een nieuwe regering in het Verenigd Koninkrijk lijkt onvermijdelijk. De toekomstige politieke agenda is daardoor volstrekt onduidelijk en brengt veel financiële onzekerheid”, zo reageren Iturbide en Borowski.
De financiële dienstverlening kan een grote horde worden in de onderhandelingen, zo geven zij aan. “Het Verenigd Koninkrijk heeft bijna 25% van de Europese financiële dienstverlening in huis en zelfs 40% van de export van financiële dienstverlening. Deze sector vertegenwoordigt 8% van het Britse bbp. Het verlies van een ‘Europees paspoort’ voor Britse banken zal leiden tot een verhuizing van bepaalde financiële instellingen naar Ierland of andere EU-landen. Het Britse handelsoverschot (5% van het bbp) kan dan ineenstorten en het financieren van het externe begrotingstekort, dat nu op recordhoogte staat (-5%), kan een probleem worden.”
Maar goed, er is meer dan de financiële sector. Het dilemma is in hoeverre de Brexit de existentiële crisis binnen de EU (verder) gaat voeden. De bevolkingen van de lidstaten moeten niet langer als kinderen worden behandeld door Brussel, maar ook de nationale en multinationale politieke en economische elites moeten daarmee ophouden. Ze moeten hun oogkleppen afgooien. Maar het is helaas nog te vroeg om te kunnen bepalen wat de New Normal in Europa zal worden. Hopelijk is de Brexit een sirene die een koersomslag bewerkstelligt. U moet maar zo denken: dromen mag.
