Het is alweer vijftien jaar geleden dat Jim O’Neill van Goldman Sachs Asset Management het acroniem BRIC uitvond. De nieuwe economische kartrekkers Brazilië, Rusland, India en China (BRIC) zouden de wereld veranderen. Dit alles ten koste van Europa en de Verenigde Staten, die tweede viool zouden spelen. Ook Zuid-Afrika kreeg een belangrijke rol toebedeeld in het nog nieuw te vormen machtsblok.
De BRICS (met South Africa meegerekend) floreerden. In 2001 waren de vijf BRICS-landen samen goed voor circa 9% van het wereldwijde bbp, in 2015 was dat percentage gestegen naar 25. De BRICS werden gepresenteerd als één blok, landen met dezelfde belangen. Samenwerking op het gebied van handel, investeringen en politieke doelstellingen zou hun macht alleen maar vergroten.
Van een collectieve identiteit is echter nauwelijks sprake. Zo is nooit een eigen strategische BRICS-agenda met concrete (beleids-) doelen opgesteld. Met uitzondering van de lancering van de New Development Bank, die nog in de kinderschoenen staat en als tegenhanger van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) moet dienen, hebben de BRICS nog maar weinig echte kracht getoond. Hun invloed, met name binnen de Verenigde Naties en andere internationale instellingen, is dan ook zeer beperkt gebleven. De fut om gezamenlijk een machtsblok van betekenis te vormen lijkt er een beetje uit.
Engines of growth
Tot 2014 golden de BRICS-landen als engines of growth met bijpassende ratings van de belangrijkste kredietbeoordelaars. Maar de groei is in de versukkeling geraakt. Brazilië heeft inmiddels een junkrating aan zijn broek, Rusland is deels gedowngrade en Zuid-Afrika hangt nog maar net twee trapjes boven de rommelstatus. Brazilië is nog aan het bijkomen van een groot corruptieschandaal en wordt geconfronteerd met een nieuwe regering die heeft aangekondigd de recessie te zullen te bestrijden middels een grootschalig privatiseringsplan.
Rusland zucht op haar beurt onder internationale sancties en dalende olieprijzen. In de Zuid-Afrikaanse mijnbouwsector heerst wanorde, de geloofwaardigheid van het ministerie van Financiën staat op het spel en de regering lijkt te regeren bij de waan van de dag. In India blijken de hervormingen van minister-president Narendra Modi moeilijk door te voeren en economische grootmacht China levert op meerdere fronten een zware strijd. De groei hapert, terwijl de schuldenberg in de private sector toeneemt en de financiële markten dreigen te ontsporen.
Kibbelclub
Samengevat, de vijf BRICS-landen staan nog middenin hun ontwikkeling, met alle stress die daarmee gepaard gaat. Ze hebben allemaal te maken met hun eigen individuele demografische uitdagingen en de welvaartsongelijkheid groeit. Investeringen van private partijen zijn hard nodig. De grondstoffenproducenten hebben bovendien te maken met kelderende olie- en koperprijzen terwijl de wereldhandel lang niet zo robuust is als in 2010.
De BRICS-landen maken niet alleen onderling ruzie maar kibbelen ook met de meer ontwikkelde wereld. Op dit moment worden ze vooral gezien als leuk alternatief voor een door het westen gedomineerde wereldtoneel. Maar waar de BRICS vooral behoefte aan hebben, zijn handel en investeringen, aan nieuwe en effectieve strategieën om hun ontwikkeling te versnellen en hun politiek te hervormen. Dan pas kan er sprake zijn van een blok van wereldformaat.
